Rodzaje kleszczy występujących w Polsce

czytania opublikowano

Ilustracja przedstawiająca kleszcza

Na świecie występuje około 900 gatunków kleszczy. Choć wszystkie są pasożytami zewnętrznymi ssaków, różnią się między sobą preferencjami dotyczącymi wyboru żywiciela, obszarem występowania, wielkością czy ubarwieniem. Najbardziej jednak istotną różnicą jest ich zdolność do przenoszenia chorobotwórczych drobnoustrojów. Dlatego umiejętność rozróżniania poszczególnych gatunków kleszczy jest wyjątkowo ważna.

W Europie największe znaczenie pod względem epidemiologii zakażeń ma rodzina Ixodidae.

Wśród niej najistotniejsze wydają się być inwazje kleszczy z gatunków Ixodes, Rhipicephalus, Dermacentor, Haemaphysalis i Hyalomma. W Polsce najbardziej popularnym gatunkiem kleszcza jest Ixodes ricinus.

Kleszcze z gatunku Ixodes ricinus

Najbardziej popularny gatunek, zwany kleszczem pospolitym. Żyje głównie w lasach liściastych lub mieszanych. Może także bytować w miejskich parkach i skwerach. Zazwyczaj ich aktywność odnotowywano od kwietnia do listopada, lecz ze względu na zmiany związane z ociepleniem klimatu, można spotkać je cały rok.

Ich cykl rozwojowy obejmuje cztery stadia - jajo, larwa, nimfa i osobnik dorosły. Każde stadium rozwojowe ma swojego żywiciela. Samice osiągają długość 4 mm, lecz po żerowaniu na żywicielu ich wielkość może się zwiększyć nawet do 2 cm. Ich odwłok staje się duży, w szarym kolorze, główka pozostaje ciemna. Samce są wielokrotnie mniejsze - nie przekraczają 2,5 mm długości. Są brązowego, czasami pomarańczowego koloru. Trafiają na żywiciela będąc mechanicznie zdjęte z liści niskich krzewów czy wysokich traw. Samice potrafią żerować 3-14 dni wczepione w skórę gospodarza.

Ixodes ricinus jest wektorem dla drobnoustrojów powodujących u żywiciela choroby takie jak borelioza, erlichioza, anaplazmoza, wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu, czy tularemia i gorączka Q.

Ixodes ricinus

Kleszcze z gatunku Dermacentor reticulatus

Kleszcze z tego gatunku są popularnie nazywane łąkowymi, co wynika z rodzaju siedlisk ich bytowania. Zarówno samica jak i samiec są nieznacznie większe niż kleszcze z gatunku Ixodes ricinus. Różnią się też znacznie kolorem - ich odwłok jest jasno brązowy z ciemnymi plamkami, co nadaje im charakterystyczny wygląd. Czasami nazywany jest również kleszczem ozdobnym lub kleszczem krowim.

Dermacentor reticulatus jest niezwykle niebezpieczny dla psów. Wynika to z faktu, że jest głównym gatunkiem będącym wektorem dla chorobotwórczych drobnoustrojów Babesia sp., będących czynnikiem etiologicznym babeszjozy (piroplazmozy). Ostrej choroby układu krwionośnego o piorunującym przebiegu i wysokiej śmiertelności.

Oprócz babeszjozy, Dermacentor reticulatus jest wektorem dla patogenów wywołujących gorączkę Q oraz tularemię.

Dermacentor reticulatus

Kleszcze z gatunku Argas reflexus

Ich głównym żywicielem są gołębie, stąd często nazywany jest obrzeżkiem gołębim. Dorosłe osobniki mają odwłoki w kształcie jaja z brzeżnie występującymi zgrubieniami. Są koloru szarego lub szaro-brązowego, z ciemnymi plamami porównywanymi kształtem do korytarzy drążonych przez korniki.

Bytują głównie w okolicach ptasich gniazd i lęgowisk. Poza nimi można spotkać je sporadycznie. Co naturalne, narażeni na ukąszenia obrzeżków są głównie hodowcy ptaków.

Ich ukłucia są bolesne i szybko wywołują świąd i reakcje alergiczne. Dlatego są wyjątkowo niebezpieczne dla osób cierpiących na astmę bądź inne choroby o podłożu alergicznym.

Ponadto, Argas reflexus jest wektorem dla drobnoustrojów wywołujących piroplazmozę ptasią, boreliozę, wirusowego odkleszczowego zapalenia mózgu, gorączki Q czy paraduru ptasiego.

Argas reflexus

Kleszcze z gatunku Rhipicephalus sanguineus

Zwany brązowym kleszczem psim. Wprawdzie przypadki rozpoznania Rhipicephalus sanguineus w Polsce nie są tak częste jak pozostałych gatunków, to jednak należy zwrócić uwagę na ten gatunek ze względu na ich wysoki potencjał chorobowy.

Rhipicephalus sanguineus występuje głównie w południowej Europie, wymaga wysokich temperatur do bytowania. Przypadki jego występowania w Polsce najczęściej wynikają więc z zawleczenia z krajów epidemicznego występowania. Jednak to bardzo ciekawy gatunek, ponieważ jako jedyny jest w stanie zbudować swoją kolonię w zamkniętym pomieszczeniu, np. mieszkania czy domu. Potrafi przetrwać w mieszkaniu latami.

Rhipicephalus sanguineus mogą przenosić drobnoustroje powodujące riketsjozę, babeszjozę czy filariozy.

Rhipicephalus sanguineus

Autorka: mgr diag. lab Karolina Baranowicz