Kompendium wiedzy o kleszczach

• Porady
• Kleszcz

5 min czytania opublikowano 22 maja 2023

W jaki sposób polują kleszcze? Dlaczego ukąszenie kleszcza nie boli? Jakie są odmiany kleszczy w Polsce? Czym od kleszcza może zarazić się Twój pies? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedzi w dalszej części ateriału. Zapraszamy!

Kleszcze - groźne pasożyty

W świecie fauny rozróżnia się około 900 gatunków kleszczy, z czego 70 rodzajów występuje na terenach Europy, a 19 w Polsce. Kleszcze są pajęczakami, gdyż podobnie jak pająki, mają osiem odnóży (dorosła postać kleszcza).

Kleszcz jest wysoko wyspecjalizowanym pasożytem, żywiącym się krwią swych ofiar.

Co to znaczy wyspecjalizowany pasożyt? Kleszcz potrafi znakomicie przystosować się do otoczenia, posiada sprawny i skuteczny sposób pozyskiwania żywicieli, a dodatkowo, w ślinie pajęczaka znajduje się specjalna substancja, która znieczula miejsce ukąszenia, by ofiara nie pozbyła się groźnego „pasażera na gapę”.

Odmiany kleszczy najczęściej spotykane w Polsce

W naszej strefie klimatycznej najczęściej występują kleszcze: pastwiskowy, pospolity, psi, lisi, jeży, łąkowy.

Jakie choroby odkleszczowe grożą człowiekowi?

Zainfekowane groźnymi patogenami kleszcze mogą przenosić choroby, które skutkują uciążliwymi konsekwencjami zdrowotnymi u ludzi i zwierząt.

Do najbardziej niebezpiecznych dla ludzi chorób, których wektorem są kleszcze należą:

• borelioza
• kleszczowe zapalenie opon mózgowych
• ludzka anaplazmoza granulocytarna HGA
• ludzka erlichioza monocytarna HME
• gorączka Q

Choroby odkleszczowe zwierząt

• babeszjoza                  
• borelioza
• anaplazmoza
• erlichioza

Jak zbudowany jest kleszcz i czemu to ważna wiedza?

Ciało kleszcza składa się z przedniej części (gnatosoma) i tylnej (idiosoma). Gnatosoma obejmuje takie części ciała jak głaszczki, chelicery i hypostom.

Na grzbietowej części stóp pierwszej pary nóg kleszcza mieści się niezwykle skomplikowany narząd zwany organem Hallera. Pełni on rolę czułego radaru, pozwalającego pajęczakowi na perfekcyjne zlokalizowanie ofiary w środowisku.

Organ Hallera jest receptorem mechanicznym, termicznym i chemicznym. Dzięki niemu kleszcz odbiera drgania podłoża, gdy zwierzę lub człowiek się porusza, wyczuwa pot i dwutlenek węgla z wydychanego przez ofiarę powietrza oraz temperaturę ciała kręgowca.

Głaszczki służą kleszczowi do odnalezienia najdogodniejszego dla pasożyta miejsca na skórze ofiary. Kleszcz przemieszczając się po skórze żywiciela „liże” głaszczkami podłoże, by wybrać najcieńszą powłokę skórną.

Organ szczękowy (chelicelarny) znajduje się na wewnętrznej stronie aparatu gębowego kleszcza. Przypuszczalnie służy do kontroli pobierania pokarmu.

Hypostom kleszcza to prawdziwe dzieło sztuki Matki Natury. To element aparatu gębowego kleszcza, przypominający wiertło. Hypostom składa się z haczyków i ząbków skierowanych ostrzem do tyłu. Kleszcz wkłuwając się pionowo w dół, zakotwicza się nimi, by nie odpaść od skóry żywiciela. Dodatkowym zabezpieczeniem jest ślina kleszcza, zawierająca substancję cementującą. To z tego powodu nie jest łatwo oderwać przytwierdzonego kleszcza od skóry.

Idiostoma to tylna, większa część ciała kleszcza. Tu znajdują się odnóża, narządy rozrodcze, pokarmowe i wydalnicze.

Cykl rozwojowy kleszcza

Wiosną kleszcze budzą się do życia i zaczynają aktywnie poszukiwać żywicieli. Gdy samica pobierze krew dużego ssaka i spotka samca na swej drodze, składa jaja. Samica nie składa jaj na żywiciela. Robi to w ściółce leśnej lub w pniach spróchniałych drzew. Ważne, by środowisko było ciemne i wilgotne.

Samica jest w stanie jednorazowo złożyć do 5000 jaj.
Z jaj wylęgają się larwy kleszcza. Larwy są niewielkiej wielkości, bo dochodzą do 0,5 milimetra. Posiadają sześć par odnóży. Część z larw aktywnie poszukuje żywiciela (drobne gryzonie, małe ssaki, ptaki drozdowate), a reszta przyczepia się do traw i stamtąd atakuje przechodzące zwierzęta.

Larwy przeobrażają się w żarłoczne nimfy. To kolejne stadium kleszcza.

Nimfa osiąga do 1,5 milimetra długości. Jest prawie czarna, o płaskiej budowie ciała. Ta postać kleszcza posiada już możliwość przeniesienia na żywiciela groźnych chorób.

Nimfy są szybkie, a z powodu swej budowy ciała, mogą prześlizgnąć się przez wąskie szczeliny. Ich docelowym żywicielem jest ssak (pies czy królik). Po przedostaniu się na ofiarę, posila się przez około tydzień, a następnie odpada z jej skóry.

Najczęściej na nimfy można się natknąć wiosną i jesienią. W środowisku nimfy przeobrażają się w formę dorosłą. W tej postaci poszukują aktywnie kolejnego żywiciela.

Pamiętaj! Z powodu ocieplenia klimatu kleszcze obecnie można spotkać o każdej porze roku. Dlatego regularna profilaktyka przeciw kleszczom jest jedynym sposobem uchronienia siebie i swojego psa przed groźnymi chorobami, jakie te pajęczaki mogą przenosić.