Badanie kleszczy w kierunku chorób zakaźnych
czytania opublikowano
Dawniej aktywność kleszczy miała charakter bardziej sezonowy i była ściśle związana z temperaturą gleby, powietrza i występowaniem ich żywicieli w środowisku. Dlatego z ukąszeniami tych pajęczaków spotykaliśmy się zazwyczaj od wczesnej wiosny do jesieni. Jednak ze względu na zmiany klimatyczne okres ich żerowania systematycznie wydłuża się a aktywność kleszczy jest duża praktycznie przez cały rok. Jest to bardzo istotny czynnik wpływający na epidemiologię chorób zakaźnych, których wektorami są właśnie kleszcze.
Kleszcze są wektorami dla drobnoustrojów wywołujących choroby zakaźne zarówno u zwierząt jak i ludzi. Mogą być nosicielami Borrelia sp., Anaplasma sp., Ehrlichia sp., Babesia sp., czy wirusa TBE, które wywołują odpowiednio boreliozę, anaplazmozę, erlichiozę, babeszjozę czy odkleszczowe wirusowe zapalenie mózgu. Diagnostyka laboratoryjna wymienionych chorób bywa skomplikowana i czasochłonna, a oparte na złożonej antybiotykoterapii leczenie trwa wiele miesięcy. Dlatego klinicyści wielokrotnie podkreślają jak wielką rolę w walce z chorobami odkleszczowymi odgrywa ich profilaktyka.
Tymczasem spektrum badań laboratoryjnych stosowanych w diagnostyce chorób odkleszczowych poszerzyło się o molekularne i serologiczne metody badania samego pajęczaka w kierunku nosicielstwa patogennych drobnoustrojów. Obecnie na rynku znajduje się wiele testów, które różnią się metodyką, zakresem identyfikacji drobnoustrojów czy czułością. Niezwykle istotna jest też interpretacja otrzymanych wyników.
Szybkie testy kasetkowe w kierunku Borrelia burgdorferi
Testy kasetkowe to bardzo szybkie i dość czułe narzędzie w diagnostyce boreliozy. Kasetka przypomina test ciążowy, a metodyka wykonania testu jest niezwykle prosta. Zawiesinę jaką uzyskuje się po homogenizacji kleszcza w buforze nakrapia się na odpowiednie okienko w teście. Kasetka wypełniona jest bibułą nasączoną przeciwciałami przeciwko drobnoustrojom z rodzaju Borrelia sp.. Jeśli w nakrapianym materiale znajdzie się antygen bakteryjny, zwiąże się on z przeciwciałami. Dzięki zastosowaniu barwnych markerów reakcji bibuła zabarwi się na określony kolor. Wykonanie testu trwa zazwyczaj 10-20 minut.
Zakładanie hodowli bakteryjnej Borrelia burgdorferi z kleszcza
Krętki Borrelia burgdorferi są drobnoustrojami o wysokich wymaganiach odżywczych. Prowadzenie hodowli tych bakterii jest możliwe tylko na specyficznych podłożach mikrobiologicznych, zawierających odpowiednie składniki wzrostowe. Po homogenizacji kleszcza w buforze pobiera się określoną ilość supernatantu (mieszaniny) i przenosi do probówki z pożywką rozpoczynając hodowlę. Inkubacja trwa 2-3 tygodnie, więc jest to metoda czasochłonna. Jednak głównym jej celem jest możliwość ustalenia profilu lekooporności wyhodowanego szczepu Borrelia burgdorferi, co umożliwia zastosowanie celowanej antybiotykoterapii u chorego pacjenta.
Badania molekularne w kierunku chorób zakaźnych (panele badań, badania celowane)
Badania molekularne należą bezsprzecznie do najbardziej czułych metod wykrywania chorobotwórczych patogenów. Polegają na wykrywaniu fragmentów DNA określonych drobnoustrojów, w tym przypadku bezpośrednio z materiału pochodzącego od kleszcza. W ten sposób można uzyskać pełną listę nosicielstwa pajęczaka. W zależności od tego, czy kleszcz został zdjęty z człowieka czy ze zwierzęcia, poszukuje się odrobinę innych patogenów. Kleszcza testuje się pod kątem występowania takich drobnoustrojów jak Babesia sp., Ehrlichia sp., Anaplasma sp., Hepatozoon canis, Borrelia sp. czy RNA wirusów FSME czy TBE. Istnieje możliwość wykonania panelu badań obejmującego wszystkie możliwie występujące drobnoustroje, bądź wykonania badania celowanego w kierunku wybranego patogenu. Wynik uzyskuje się w ciągu kilku godzin.
Cel testowania kleszczy
Należy pamiętać, że jedynym celem badania kleszcza pod kątem nosicielstwa chorobotwórczych drobnoustrojów jest uzyskanie informacji o możliwym zakresie ich transmisji na żywiciela. Wynik dodatni ma wartość prognostyczną. Nie oznacza, że doszło do przeniesienia zidentyfikowanego drobnoustroju, jedynie informuje o takiej możliwości.
Jednak mimo tego, że żaden z wymienionych testów nie daje bezpośredniej informacji o zakażeniu żywiciela, to nadal jest to bardzo istotna broń w walce z odkleszczowymi zakażeniami. Informacja o możliwym przeniesieniu patogenu daje klinicyście możliwość zastosowania leczenia profilaktycznego i skutecznego uniemożliwienia rozwoju ewentualnej choroby. Szczególnie jest to istotne w przypadku chorób o piorunującym i ostrym przebiegu, jak na przykład babeszjozie.
Autorka: mgr diag. lab Karolina Baranowicz