Bąblowica - choroba zwierząt i ludzi
czytania opublikowano
Echinokokoza, zwana bąblowicą, to choroba pasożytnicza wywołana przez tasiemce rodzaju Echinococcus spp. W Polsce występują dwa gatunki bąblowców - Echinococcus granulosus wywołujący bąblowicę jednojamową oraz Echinococcus multilocularis będący przyczyną bąblowicy wielojamowej. Oba gatunki występują kosmopolitycznie i powodują inwazje nie tylko u zwierząt hodowlanych i zwierząt domowych, ale także u ludzi. Diagnostyka bąblowicy u ludzi jest trudna, a skutkiem choroby mogą być ciężkie, wielonarządowe uszkodzenia, dlatego tak ważna jest znajomość możliwych dróg zakażenia i profilaktyka inwazji pasożyta.
GATUNKI BĄBLOWCÓW
Echinococcus spp. to jeden z rodzajów tasiemców z rodziny Taeniidae. Są to drobne pasożyty składające się z 3-4 członów i długości około 5 mm. W skład rodzaju Echinococcus wchodzi pięć gatunków tasiemców - Echinococcus oligarthis, Echinococcus vogel, Echinococcus shiquiqus, Echinococcus granulosus oraz Echinococcus multilocularis. W Polsce występują dwa ostatnie z wymienionych. Oba gatunki bąblowców charakteryzuje złożony cykl życiowy, lecz różnią się doborem żywicieli pośrednich oraz ostatecznych.
W cyklu rozwojowym Echinococcus multilocularis żywicielem ostatecznym jest najczęściej lis lub jenot, sporadycznie pies. Wydalają one z kałem jaja bąblowców do środowiska, które następnie wraz z pożywieniem pobierają żywiciele pośredni - gryzonie. Żywicielem ostatecznym zostaje kolejne zwierzę mięsożerne, które wraz z upolowanym gryzoniem pobiera inwazyjne formy bąblowca umiejscowione w jelitach gryzonia.
Echinococcus granulosus bytuje w jelicie cienkim psowatych (za wyjątkiem lisów), a jego żywicielem pośrednim pozostają zwierzęta gospodarskie - krowy, owce, świnie czy konie. Żywiciel ostateczny zaraża się poprzez spożycie mięsa zawierającego jaja wraz z onkosferą.
U ludzi do zarażenia tasiemcami z rodziny Echinococcus spp. dochodzi w wyniku połknięcia jaj podczas konsumowania runa leśnego (głównie jagody) zanieczyszczonego odchodami lisów lub poprzez spożycie surowego mięsa zwierząt gospodarskich zawierającego inwazyjne formy pasożyta. Sporadycznie, człowiek może się zarazić od chorego zwierzęcia domowego - w przypadku braku odpowiedniej i dostatecznej higieny w kontakcie. Choć człowiek jest żywicielem przypadkowym dla bąblowców, a w jego organizmie nie dochodzi do pełnego rozwoju pasożyta, inwazja Echinococcus spp. powoduje ogromne problemy zdrowotne.
SKUTKI INWAZJI BĄBLOWCEM
Bąblowce u psów oraz kotów bytują w jelicie cienkim. Człony maciczne zawierające jaja wydalane są przez nie z kałem. U człowieka natomiast okres wylęgania się bąblowicy trwa od kilku miesięcy do kilku lat. Objawy choroby są ściśle zależne od umiejscowienia torbieli jamowej pasożyta oraz ich ilości. Często miejscem bytowania bąblowców jest to wątroba, ale mogą być to także płuca, nerki, ośrodkowy układ nerwowy czy śledziona. Wraz ze wzrostem torbieli następuje uszkodzenie organu, czasami kończące się jego całkowitą niewydolnością. Samoistne pęknięcie torbieli bąblowca jest równie niebezpieczne, ponieważ może spowodować wstrząs anafilaktyczny.
DIAGNOSTYKA BĄBLOWICY
U zwierząt domowych jak i gospodarskich, diagnostyka echinokokozy opiera się na badaniu kału w kierunku chorób pasożytniczych. Widoczne w badaniu człony (zawierające jaja) poddaje się dalszym badaniom w celu ustalenia gatunku pasożyta. W interpretacji wyniku należy pamiętać, że bez badań molekularnych nie można postawić bezpośredniego rozpoznania dotyczącego gatunku.
Jako, że u ludzi cykl życiowy bąblowca zostaje przerwany i nie dochodzi do skutku, diagnostyka ludzkiej bąblowicy jest skomplikowana. Bąblowce tworzą w poszczególnych organach człowieka torbiele jedno lub wielojamowe. Wykonanie biopsji torbieli jest obarczone dużym ryzykiem, jako, że z łatwością może dojść do rozproszenia się pasożyta po organizmie. Dlatego podstawą do podejrzenia bąblowicy zostają nadal tylko badania obrazowe (MRI, TK, USG) lub serologiczne (ELISA, Western Blot).
LECZENIE BĄBLOWICY
U zwierząt towarzyszących leczenie bąblowicy jest farmakologiczne. Stosuje się wypisane przez lekarza weterynarii leki przeciwrobacze. Dodatkowo należy pamiętać o kąpaniu zwierzęcia, by uniknąć przenoszenia pasożyta na sierści.
U ludzi jedyną całkowicie skuteczną metodą jest chirurgiczne usunięcie zmiany, nie naruszając jej ciągłości. Niestety może zdarzyć się, że torbieli jest wiele, lub są tak duże, że ich usunięcie stanie się niemożliwe. W takim wypadku chory przyjmuje leki przeciwrobacze przez wiele miesięcy lub lat.
JAK UNIKNĄĆ CHOROBY?
Jedną z najistotniejszych kwestii jest odpowiednia opieka nad zwierzęciem domowym. Przede wszystkim psom lub kotom należy uniemożliwić polowania na dzikie gryzonie oraz nie podawać do jedzenia żadnych surowych odpadów poubojowych i tusz. Jeśli koniecznie chcemy podawać zwierzęciu mięso zamiast suchej karmy, należy pamiętać, żeby zawsze było gotowane lub mrożone do temperatury -20 stopni C na okres nie krótszy niż jeden tydzień. Dodatkowo, psom pracującym w myślistwie lub przebywającym na terenach o wysokim ryzyku zarażenia pasożytem, zaleca się comiesięczne podawanie leków przeciwrobaczych (ESCCAP Polska).
Profilaktyka zakażenia nie obejmuje jedynie zwierząt domowych. Ludziom zaleca się przede wszystkim dokładne mycie zebranego runa leśnego przed jego spożyciem. Należy też unikać surowego i nieprzetworzonego mięsa.
mgr diag. lab Karolina Baranowicz