Zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego wywołane przez pasożyty

czytania opublikowano

Ilustracja przedstawiająca ucho

Zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego jest jednym z najczęściej występujących problemów u zwierząt towarzyszących. Przyczyny tych problemów są złożone i obejmują szereg powodów, które dzielone są ze względu na istotność na: pierwotne, wtórne, podtrzymujące a również predysponujące. Najistotniejsze z wyżej wymienionych są oczywiście te pierwotne, bez identyfikacji których nie ma możliwości skutecznego wyleczenia problemu i zapobiegania jego nawrotom. Wśród czynników pierwotnych ważne miejsce, szczególnie w przypadku kotów, zajmują zarażenia pasożytami szczególnie otodektoza czyli inwazja świerzbowca usznego Otodectes cynotis.

Inwazja Otodectectes cynotis rozpoznawana jest u kotów, psów i fretek. W przypadku pierwszego z wymienionych gatunków, z cała pewnością można uznać, że jest to jest on najczęściej rozpoznawaną ektopasożytniczą chorobą u kotów, jest również najpowszechniejszą przyczyną zapalenia ucha zewnętrznego. W literaturze można znaleźć informacje, że pasożyt ten odpowiedzialny za od ok. 50 % do nawet 85% przypadków zapalenia ucha zewnętrznego u kotów Nie bez znaczenia jest też fakt, że przypadki choroby były notowane u ludzi, chociaż pasożyt ten nie jest bardzo groźny dla człowieka. Zarażenie chorobą ma miejsce w wyniku bezpośredniego kontaktu ze zwierzęciem chorym, rzadziej z miejscami gdzie przebywały zwierzęta chore. Ta druga droga ma mniejsze znaczenie ponieważ pasożyt ten, tak jak i inne świerzbowce jedynie przez krótki czas jest w stanie przeżyć poza żywicielem.

Zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego

Najważniejszym objawem inwazji jest zgodnie z tematem artykułu zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego. W przypadku kotów najwięcej przypadków stwierdzanych jest u młodych zwierząt, głównie swobodnie wychodzących. U kota, który zostaje w domu zakażenie może mieć miejsce jedynie w przypadku gdy kontaktuje się on z drugim kotem wychodzącym. U psów na chorobę podatne są przede wszystkim rasy miniaturowe, a najwięcej przypadków obserwowanych jest u yorkshire terierów. Ponadto zdarzają się inwazje u maltańczyków i innych ras miniaturowych, chociaż autor obserwował sporadycznie chorobę również większych ras psów jak boksery czy Alaskan malamut. Choroba charakteryzuje się bardzo silnym świądem prowadzącym do często rozległych zmian pourazowych na głowie zwierzęcia, szczególnie w okolicy małżowiny usznej, czasem również na karku i szyi. Ponadto w przewodzie słuchowym obserwuje się bardzo obfitą woszczynę o brunatnej lub wręcz czarnej barwie, która zwykle jest sucha i twarda ( zapalenie rumieniowo-woszczynowe). Woszczyna ta powstaje w wyniku mechanicznego drażnienia przez pasożyta ścian przewodu słuchowego i powodowanej tym samym jej nadprodukcji i zawiera wydaliny pasożytów oraz jego jaja, larwy, nimfy i formy dorosłe pasożyta. Tak jak wiele zapaleń przewodu słuchowego zewnętrznego często dochodzi do dołączania się czynników wtórnych takich jak drożdżaki czy bakterie, głównie gronkowce, co może prowadzić do przekształcenia się zapalenia z rumieniowo woszczynowego w ropne. Zdarzają się przypadki choroby w których rozwija się zapalenie ucha środkowego. Wyjątkowo poza przewodem słuchowym pasożyt może atakować skórę głowy i szyi powodując silny świąd i objawy prosówkowego zapalenia skóry (u kotów).

Rozpoznawanie zapalenia zewnętrznego przewodu słuchowego

Zdiagnozowanie opisywanej inwazji nie nastręcza zwykle problemów. W rozpoznaniu różnicowym lekarz uwzględnia inne powody odpowiedzialne za zapalenie zewnętrznego przewodu słuchowego takie jak choroby alergiczne. Postawienie diagnozy opiera się na typowych, opisanych powyżej objawach klinicznych, a przede wszystkim na wykazaniu obecności pasożyta lub jego form rozwojowych i jaj w woszczynie usznej. Woszczyna pobierana jest za pomocą ezy lub wymazówkii i następnie przenoszona na szkiełko podstawowe i oglądana pod małym tj. stukrotnym powiększeniem. Tak przygotowanych preparatów nie barwi się, oceniane są one w stanie natywnym. W rzadkich przypadkach, gdy zmiany występują na skórze należy posłużyć się zeskrobiną powierzchowną lub testem z taśmą samoprzylepną.

Leczenie zapalenia zewnętrznego przewodu słuchowego

Leczenie choroby może polegać na podawaniu leków miejscowo do światła przewodu słuchowego jak również możliwe jest podawanie leków ogólnoustrojowo. Ponieważ często zapalenie wikłane jest przez drobnoustroje do światła przewodu słuchowego podawane są leki złożone, które poza komponentą przeciwpasożytniczą zawierają substancje czynne skuteczne w stosunku do bakterii i grzybów oraz zawierające leki przeciwzapalne. Ponieważ cykl rozwojowy pasożyta trwa około trzech do czterech tygodni leczenie musi być prowadzone przez taki okres. Ucho przed podaniem leków należy zwykle oczyścić preparatami do oczyszczania przewodu słuchowego w celu usunięcia zalegającej w przewodzie słuchowym woszczyny i wysięku. W przypadkach bardzo zaawansowanych pomija się początkowo ten etap ponieważ czyszczenie może być bardzo bolesne dla zwierzęcia i powodować krwawienie z nadżerek obecnych wówczas zwykle na ścianie przewodu słuchowego. Po częściowej poprawie ucho oczyszcza się przed dalszym podawaniem leków. Zarówno czyszczenie przewodu słuchowego jaki i aplikacja właściwego leku wykonywana jest przez właściciela zwierzęcia po uprzednim udzielanie instruktażu przez lekarza weterynarii. Wskazane są kontrolne badania w odstępie 1-2 tygodni w celu sprawdzenia postępów leczenia.

W przypadku leczenia ogólnoustrojowego dostępne są preparaty (zarejestrowane zarówno dla psów jak i kotów) które po jednokrotnym podaniu działają przez czas obejmujący cały cykl rozwojowy pasożyta, co pozwala wyleczyć większość przypadku podaniem jednej dawki tego typu leku (chociaż autor preferuje podanie drugiej po 30 dniach). Obecnie na rynku jest co najmniej kilka preparatów o działaniu ogólnoustrojowym działających przez odpowiedni czas do wyleczenia jedną dawką leku. Choroba często powoduje silny ból i świąd co wymaga dodatkowo objawowego leczenia przeciwbólowego i przeciwświądowego z zastosowaniem odpowiednich leków.

Otodectoza

Otodectoza jest niewątpliwie najważniejszym powodem pasożytniczego zapalenia przewodu słuchowego u psów i kotów. Otitis externa może być jednak, wyjątkowo wprawdzie, powodowane przez inne gatunki pasożytów. Przypadki choroby obserwowane były podczas inwazji takim pasożytami jak świerzbowce Sarcoptes scabiei, Notoedres cati, nużeńce Demodex gatoi, roztocza z rodzaju Chyeletiella. Inwazje tymi pasożytami mogą prowadzić do zapalenia przewodu słuchowego zarówno u psów jak i u kotów. Choroby te można wyleczyć w sposób zbliżony do leczenia inwazji Otodectes cynotis, chociaż najczęściej stosowane jest leczenie ogólnoustrojowe w związku z tym, że inwazje tych pasożytów nie ograniczają się do przewodu słuchowego ale dotyczą przede wszystkim skóry.



Ilustracja przedstawiająca ucho

Ryc.1 Kot z zapaleniem przewodu słuchowego na tle odotektozą. Postać powikłana ropnie, w przewodzie słuchowym widoczna zarówno typowa ciemnobrunatna woszczyna jak i ropa

Ilustracja przedstawiająca ucho

Ryc.2 Typowa dla otodekozy brunatna wydzielina w przewodzie słuchowym u kota

Ilustracja przedstawiająca ucho

Ryc.3 Rumieniowo-woszczynowe zapalnie przewodu słuchowego u psa na tle inwazji O. cynotis

Ilustracja przedstawiająca obraz z mikroskopu

Ryc.4 Obraz mikroskopowy woszczyny usznej o kota z otodektozą, widoczne liczne postacie dorosłe, rozwojowe oraz jaja pasożyta, pow. 100x

Literatura:

  1. Angus J. C.: Otic cytology in health and disease. Vet. Clin. Small. Anim. 2004, 34, 411-424.                   
  2. Beale K. Feline demodecosis A consideration in the itchy or overgrooming cat. J of Feline Med Surg 2012, 14, 209-213.
  3. Blot C., Kodjo A., Reynaud M. C., Bourdoiseau G.: Efficacy of selamectin administered topically in the treatment of feline otoacariosis. Vet. Parasitol. 2003, 112, 241–247 .
  4. Curtis C. F.: Current trends in the treatment of Sarcoptes, Cheyletiella and Otodectes mite infestations in dogs and cats. Vet. Dermatol. 2004, 15, 108-114
  5. Fayez A. S. Taher A.: Epidemiology, genetic divergence and acaricides of Otodectes cynotis in cats and dogs Baraka Veterinary World, 2011, 4, 109-112
  6. Fourie L.J., Kok D., Jheine J. Imidacloprid10% / Moxidectin 1% Spot-on against Otodectes cynotis in Cats. Parasitol. Res. 2003, 90: S112 – S113                      
  7. Gotthelf L.N. Small Animal Ear Diseases. W.B. Saunders Company Philadelphia 2000
  8. Guaguere E., Prelaud P. A practical guide to feline dermatology. Merial 1999               
  9. Guaguere, E., Muller, A. and Degorce-Rubiales, F. : FC-43 Feline demodicosis: a retrospective study of 12 cases. Vet. Dermatol., 2004, 15, 34.
  10. Lefkaditis M.A. , Koukeri S.E. Mihalca A.D.: Prevalence and intensity of   Otodectes cynotis in   kittens from Thessaloniki area, Greece. Vet. Parasitol. 2009, 163, 374–375
  11. Manolis N. Saridomichelakis A. F. Koutinas D., Gioulekas L., Leontides Z.: Sensitization to dust mites in cats with Otodectes cynotis infestation. Vet. Dermatol. 1999, 10, 89-94            
  12. Mosallanejed B., Alborzi A.R Katvandi N.: Prevalence and intensivity of Otodectes cynotis in client owned cats in Ahvaz Iran, Asian J. Animal Vet Adva 2011. 1. 1-6
  13. Paterson S.: Skin diseases of the cat. Blackwell Science 2000                 
  14. Rosser E.J.: Causes of otitis externa Vet. Clin. Small Anim. 2004, 34, 459-468               
  15. Scott   D.W., Miller W. H., Griffin C. E., Veterinary Dermatology. W.B. Saunders Company Philadelphia 2001                 
  16. Saari   S AM, Juuti Ki H, Palojärvi J. H, Väisänen K. M, Rajaniemi R. L Saijonmaa-Koulumies L. E : Demodex gatoi -associated contagious pruritic dermatosis in cats – a report from six households in Finland Acta Vet. Scandinavica 2009, 51:40.
  17. Six  .H., Clemence R.G., Thomasa C.A., Behan S., Boy M.G., Watson P., Benchaoui H.A., Efficacy and safety of selamectin against Sarcoptes scabiei on dogs and Otodectes cynotis on dogs and cats presented as veterinary patients. Vet Parasitol. 2000,23:291-309.
  18. Taylor M. A.: Recent Developments in Ectoparasiticides. Vet. J. 2001, 161, 253–268