Wybrane choroby pasożytnicze występujące u kotów
czytania opublikowano
Jednymi z najpowszechniej rozpoznawanych chorób skóry u kotów są te wywołane przez ektopasożyty. Na podstawie własnych obserwacji jak również opublikowanych badań można śmiało napisać, że choroby ektopasożytnicze skóry stanowią około 1/3 wszystkich przypadków konsultowanych dermatologicznie kotów. W artykule opisane zostaną najpowszechniej występujące choroby skóry wywołane przez pasożyty. W związku z dosyć znaczną rozległością tematu pierwszą część poświęcimy problemom wywołanym przez świerzbowce: Notoedres cati, Sarcoptes scabiei, Otodectes cynotis
Gatunki
świerzbowców u kotów
U kotów występują 3 wymienione powyżej gatunki świerzbowców. Pierwsze dwa gatunki bytują w naskórku i skórze właściwej. Natomiast najczęściej rozpoznawany Otodectes cynotis jest przyczyną zapalenia ucha zewnętrznego i jedynie wyjątkowo może być obecny na powierzchni skóry.
Otodectectes
cynotis
Przybliżenie czytelnikom problemów wywołanych przez świerzbowce rozpocznę od inwazji Otodectectes cynotis. Jak nadmieniłem powyżej, u kotów jest on przyczyną zapalenia ucha zewnętrznego i jest to najbardziej powszechnie występujący czynnik pierwotny odpowiadający za ten problem. Dane literaturowe wskazują, że odpowiada on za 50 % przypadków zapalenia ucha zewnętrznego u tego gatunku i informacje te potwierdzają obserwacje własne autora. Nadmienić należy, że pasożyt ten powoduje zachorowania również u innych gatunków zwierząt- psów, fretek, gdzie jest przyczyną zapalenia ucha zewnętrznego, a wyjątkowo (co autor obserwował) może zarażać człowieka. Do zakażenia dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z osobnikiem chorym.
Najistotniejszym objawem inwazji jest zapalenie ucha o charakterze rumieniowo-woszczynowym. Choroba ta powoduje bardzo intensywny świąd okolicy małżowin usznych, który powodowany jest zarówno przez drażniące i toksyczne działanie pasożytów, jak i na skutek rozwojem specyficznej nadwrażliwości (reakcji alergicznej). Typowa jest obecność w przewodzie słuchowym zewnętrznym dużej ilość suchej, twardej woszczyny o ciemnobrunatnej barwie. Zawiera ona wydaliny pasożytów oraz ich jaja, larwy, nimfy i formy dorosłe. Jeżeli problem nie jest leczony, może dojść do rozwoju zakażeń bakteryjnych i ropnego zapalenia przewodu słuchowego. Jak nadmieniono wcześniej wyjątkowo pasożyt powoduje inwazje na powierzchni skóry, co prowadzi do objawów zbliżonych do prosówkowego zapalenia, a zmiany lokalizują się głównie na głowie zwierzęcia.
Rozpoznanie choroby jest względnie proste i stawiane jest na podstawie wykazania pasożyta, jego form rozwojowych lub jaj w woszczynie usznej. Woszczynę pobiera się z kanału słuchowego, a następnie przygotowuje się niebarwiony preparat mikroskopowy. W przypadku, gdy zmiany występują na skórze wykonywana jest zeskrobina powierzchowna lub test z taśmą samoprzylepną.
Jest wiele leków dostępnych do terapii otodectozy.. Przed podaniem leku miejscowo przewód słuchowy czyści się z zalegającej woszczyny. Leczenie systemowe nie wymaga podawania preparatu do chorego ucha, leki o takim mechanizmie działania eliminują pasożyta innymi drogami. Ich długość działania zależy od producenta. W przypadku niektórych z nich wystarczy jednorazowe podanie (skuteczność sięga 100%), ale należy to skonsultować z lekarzem prowadzącym i wykonać kontrolne badanie, żeby sprawdzić czy pasożyt zniknął czy konieczna będzie druga dawka.
Chorobie towarzyszy silny świąd, który prowadzi do uporczywego drapania i urazów mechanicznych i zakażeń. Im szybciej rozpoczniemy kurację, tym mniej nasz zwierzak będzie cierpiał.
Notoedres
cati
Drugim gatunkiem świerzbowców występujących u kotów jest Notoedres cati Inwazja ta jest powszechna na całym świecie, szczególnie w krajach o ciepłym klimacie, na terenie Polski przypadki choroby obserwowane sporadycznie. Poza kotami pasożyt zaraża psy, lisy i królików, jest również zoonozą i może być powodem choroby u ludzi. Do zakażenie dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu z osobnikiem chorym.
Najbardziej istotnym i typowym objawem jest intensywny świąd skóry. Pierwsze zmiany dotyczą podstawy małżowin usznych, następnie rozprzestrzeniając się na głowę tworząc tzw. hełm notoedryczny”, a w dalszej kolejności na kark, kończyny i krocze, w przypadkach trwających dłużej dochodzi do uogólnienia choroby. Intensywny świąd jest przyczyną powstawania na powierzchni skóry licznych zmian poświądowych jak wyłysienia, przeczosy, często rozwijają się też wtórne zakażenia bakteryjne. Długotrwała choroba prowadzi do pogrubieniu skóry na skutek przerostu naskórka, obecne są na niej łuski o barwie żółtej lub szarej. Niekiedy Notoedres cati może być przyczyną rumieniowo- woszczynowego zapalenia ucha
Potwierdzeniem rozpoznania jest obecność obecności pasożytów jego form rozwojowych lub jaj a nawet kału w zeskrobinie głebokiej. W odróżnieniu od opisanej w dalszej części inwazji Sarcoptes scabiei w przypadku notoedrozy znalezienie pasożyta jest łatwe zwykle widoczne są liczne osobniki, postacie larwalne i odchody. Jedynie wyjątkowo wykonywane jest badanie histopatologiczne wycinka skóry.
W leczeniu choroby skuteczne mogą być opisane w przypadku otodectozy preparaty do stosowania ogólnoustrojowego. Niekiedy lekarz dermatolog może zalecić kąpiele lecznicze czy stosowanie leków także na skórę.
Sarcoptes
scabiei
Kolejnym występującym u kotów świerzbowcem jest Sarcoptes scabiei. Podobnie jak Notoedres, jest on pasożytem, który bytuje głęboko w naskórku. Choroba jest bardzo powszechna na całym świecie w tym i w Polsce u psów, a jej przypadki u kotów rozpoznawane są jedynie sporadycznie. Podobnie jak opisane wcześniej gatunki świerzbowców jest on zaraźliwy dla człowieka.
Obraz kliniczny choroby jest zdominowany przez bardzo intensywny świąd, który może być przyczyną nieprawidłowych zachowań pacjenta. Pierwsze objawy pojawiają się na zwykle twarzy w okolicy oczu i małżowin usznych, na których rozwijają się grudki. Choroba rozprzestrzenia się na kończyny, prowadząc do pododermatitis, oraz na boki ciała i grzbiet Na skórze chorych kotów widoczne są przede wszystkim zmiany pourazowe, takie jak wyłysienia czy przeczosy oraz strupy, łuski. S. scabiei wyjątkowo powoduje też rumieniowo- woszczynowe zapalenie ucha.
W przewlekłych przypadkach choroby pojawiają się przerostowe zmiany dotyczące naskórka i jego przebarwienie.
Choroba rozpoznawana jest tak jak notoedroza na podstawie wykazania w zeskrobinie pasożyta lub jego postaci rozwojowych lub jaj. Nie znalezienie pasożyta w zeskrobinie nie wyklucza występowania u zwierzęcia świerzbu, ponieważ w odróżnieniu od notoedrozy nie jest on łatwy do wykazania. W przypadkach wątpliwych pobiera się wycinek do badania histopatologicznego, można również wykonać badanie serologiczne w celu stwierdzenia specyficznych przeciwciał w stosunku do roztoczy. W przypadku nie stwierdzenia pasożyta w zeskrobinie i badaniu histopatologicznym, a objawach które sugerują sarkoptozę, potwierdzenie rozpoznania jest możliwe na podstawie skuteczności leczenia.
W leczeniu można zastosować te same metody co w przypadku inwazji Notoedres cati.
Ryciny
Ryc.1. Otodectoza u kota widoczna typowa ciemnobrunatna woszczyna w przewodzie słuchowym
Ryc.2. Otodectoza u kota powoduje bardzo silny świąd widoczne zmiany po świądowe w okolicy małżowiny usznej
Ryc.3. Otodectes cynotis w preparacie z woszczyny usznej
Ryc.4. Inwazja Notoedres cati. Zmiany dotyczą głównie głowy kota obecne wyłysienia łuski i strupy
Ryc. 5. Inwazja Sarcoptes sacbiei u kota. Typowa lokalizacja w okolicy stawu łokciowego. Obecne wyłysienia oraz strupy przeczosy nadżerki
Ryc. 6 Postać dorosła S. Scabiei w zeskrobinie oraz jaja pasożyta ryc.7
Autor: dr hab. Marcin Szczepanik
Zdjęcia: Z zasobów autora