Charakterystyka i objawy chorób zakaźnych zwierząt przenoszonych przez wektory

czytania opublikowano

Charakterystyka i objawy chorób zakaźnych zwierząt przenoszonych przez wektory

Chorobami wektorowymi nazywamy choroby zakaźne, które przenoszone są przez stawonogi takie jak kleszcze, pchły, muchówki czy wszy. Wśród transmitowanych czynników patogennych możemy znaleźć gatunki zarówno bakterii, wirusów jak i pasożytów. Wiele z nich jest nie tylko niebezpiecznych dla zdrowia i życia zwierzęcia, ale także wykazuje bardzo wysoki potencjał zoonotyczny, powodując zakażenia także u ludzi.

Jednym z głównych czynników, które decydują o skuteczności leczenia jest szybkość rozpoznania toczącej się infekcji. Niestety diagnostyka chorób wektorowych często bywa wyzwaniem i wymaga określonej wiedzy na temat wywołujących je chorobotwórczych drobnoustrojów i fizjologii organizmów, które je przenoszą. Jedną z najważniejszych ról w procesie diagnostyki zakażenia może odegrać opiekun zwierzęcia i jego czujność wobec pierwszych objawów.

Do najważniejszych chorób przenoszonych przez stawonogi występujących u zwierząt towarzyszących należą babeszjoza, dirofilarioza, anaplazmoza czy borelioza. Znajomość charakterystyki powyższych chorób oraz umiejętność rozpoznawania pierwszych objawów może znacząco skrócić czas diagnostyki i uratować życie zwierzęcia.

BABESZJOZA

Pierwotniaki z rodzaju Babesia spp, przenoszone przez kleszcze są patogenami układu krwionośnego ludzi i zwierząt. Poszczególne gatunki infekują określone dla siebie gatunki kleszczy i głównego żywiciela.

Kleszcz zaraża się podczas pobierania krwi. Pierwotniaki rozmnażają się w jego przewodzie pokarmowym, a następnie migrują do narządów płciowych oraz gruczołów ślinowych. Samica kleszcza przekazuje niektóre gatunki Babesia spp. swojemu potomstwu, jednak głównym źródłem zakażeń ludzi i zwierząt jest transfer patogenów podczas żerowania na żywicielu.

Istnieją różnice w tempie przebiegu choroby w zależności od gatunku Babesia. Jednak w Polsce najbardziej popularnie występującym gatunkiem u psów jest Babesia canis, która powoduje ostrą postać choroby o piorunującym przebiegu i bardzo wysokiej śmiertelności.

Okres inkubacji choroby trwa około tygodnia, a jednym z pierwszych objawów jest wystąpienie bardzo wysokiej gorączki. Zwierzę jest senne, odmawia jedzenia i wysiłku fizycznego. Mogą pojawić się wymioty i biegunka. Charakterystycznym objawem babeszjozy jest pojawienie się czerwonego (obecność krwi pełnej bądź hemoglobiny) bądź rdzawego (obecność bilirubiny) zabarwienia moczu. Szybko też rozwija się żółtaczka powodująca żółte zabarwienie skóry, śluzówek i spojówek. Ponadto zwierzę ma blade śluzówki i często z aktywnego osobnika staje się nagle zalegającym.

DIROFILARIOZA

Nicienie z gatunków Dirofilaria immitis oraz Dirofilaria repens są pasożytami psowatych. Jednak ze względu na to, że wektorem ich zakażenia są popularne, mało wybiórcze wobec swoich żywicieli komary z gatunku Culicidae, może dojść do zainfekowania każdego gatunku ssaka, również ludzi.

Mikrofilarie obu gatunków pobierane są przez komary podczas żerowania na żywicielu. W ciele komarów dorastają do stadium larw inwazyjnych, a następnie migrują do ich aparatu kłująco-ssącego. Podczas kolejnego pobierania krwi przez komara przenoszą się do organizmu gospodarza. Następnie larwy podążają do miejsc docelowych, gdzie dorastają i rozmnażają się - Dirofilaria immitis migruje w kierunku serca i naczyń krwionośnych płuc, Dirofilaria repens w kierunku tkanki podskórnej.

Ze względu na charakterystykę cyklu rozwojowego Dirofilarii, objawy choroby rozwijają się stopniowo. Jednym z pierwszych objawów najczęściej jest kaszel. Następnie rozwija się duszność, która pogłębia się z czasem. Może dochodzić do omdleń zwierzęcia podczas jakkolwiek zwiększonego wysiłku lub emocji. Zwierzę może także odmawiać jedzenia, być senne i ospałe oraz tracić na wadze. Niektóre osobniki mogą reagować także reakcjami alergicznymi. W przypadku inwazji nicieni z gatunku Dirofilaria repens, obserwuje się pojawiające się na skórze guzki, które nie są bolesne podczas dotyku oraz są zazwyczaj dobrze ograniczone w tkance.

ANAPLAZMOZA

Anaplasma spp. jest Gram-ujemną, wewnątrzkomórkową bakterią, która atakuje elementy morfotyczne krwi - neutrofile, eozynofile czy płytki krwi. Wyróżniamy jej dwa gatunki - Anaplasma phagocytophilum, która powoduje granulocytarną anaplazmozę psów oraz Anaplasma platys powodującą cykliczną małopłytkowość psów.

Anaplasma spp. przenoszona jest przez kleszcze z rodzaju Ixodes spp. i Rhipicephalus spp., jedne z najpopularniejszych gatunków występujących w Polsce. Do zakażenia żywiciela dochodzi podczas żerowania kleszcza. Okres inkubacji choroby trwa od około tygodnia do 14 dni. W tym czasie drobnoustroje, w zależności od gatunku, namnażają w komórkach neutrofilów lub płytek krwi. Dochodzi do aktywacji mechanizmów obronnych gospodarza i aktywnej eliminacji zainfekowanych komórek z krwiobiegu, powodując silną neutropenię lub małopłytkowość.

Objawy kliniczne choroby bywają mało specyficzne. Dość charakterystycznym objawem jest pojawiająca się, wysoka i skacząca gorączka oraz możliwe powiększenie śledziony i węzłów chłonnych. Ponadto zwierzę robi się senne, ma blade śluzówki i napięty brzuch. Mogą pojawić się wymioty i biegunka, a także kulawizny i obrzęki kończyn. W przypadku infekcji Anaplasma platys często dochodzi do krwawych wybroczyn na skórze, wynikających z głębokiej małopłytkowości.

BORELIOZA

Borrelia burgdorferi sensu lato to złożona grupa wielu gatunków bakterii Gram-ujemnych, które są czynnikiem etiologicznym boreliozy u wielu gatunków ssaków i ptaków. Wektorem krętków są kleszcze Ixodidae, które infekują się podczas pobierania pokarmu z żywiciela będącego rezerwuarem drobnoustrojów. Bakterie utrzymują się w gruczołach ślinowych kleszczy, które zmieniając gospodarza infekują kolejne organizmy.

Diagnostyka boreliozy u zwierząt jest trudna. Po części wynika to z występowania skąpych objawów pierwotnego zakażenia lub ich zupełnego braku. Po przeniesieniu krętków przez kleszcza na żywiciela rozwinięcie ogólnoustrojowej choroby może trwać 4 tygodnie lub nawet więcej. W pierwszej fazie drobnoustroje utrzymują się w miejscu zakażenia i mogą powodować miejscowe zaczerwienienie skóry. Wystąpienie rumienia wędrującego jest charakterystycznym objawem boreliozy, lecz nie występuje on we wszystkich przypadkach. W późniejszych etapach choroby może dojść do rozwinięcia artropatii - stanu zapalnego jednego stawu lub wielu stawów objawiającego się obrzękiem i kulawizną. Poza zmianami ortopedycznymi, borelioza może być przyczyną kłębuszkowego zapalenia nerek zwanego nefropatią z Lyme.

Szybka reakcja na pierwsze objawy choroby wektorowej jest niezwykle istotna w rokowaniu jej przebiegu. Wczesna diagnostyka i sprawne podanie odpowiednich leków zwiększa szansę na sukces terapii i na przeżycie zwierzęcia. Niestety część chorób wektorowych przebiega piorunująco i nawet mimo sprawnej diagnostyki nie udaje się zwalczyć choroby. Dlatego świadomość opiekuna dotycząca możliwych zagrożeń oraz bezwzględne stosowanie środków profilaktycznych są kluczem do sukcesu w walce z chorobami wektorowymi.

mgr diag. lab Karolina Baranowicz